Fragment from an unidentified history of Venice and the crusades

Recto [column 1]

iuliareius et fraudu[m] ut p[er] artificiu[m] ingenii inquireret a saponarii [et] montianici ut exclesa [et] maxima[m] turre[m] exposuiscet [et] laboraset illis locu[m] ad illor[um] ostend[erunt] i[n] illis potestate tradideru[n]t laboraverunt [et] expone[n]t[ur] p[er] longitudo sive et altitudo [com]miserunt . magnissima[m] tu[r]res edifficaveru[n]t . It[er] int[er] miser[unt] laboratores servi illi[us] quod f[uerun]t illis multi[tud]ine[m] magi[?] nimium era[n]t facientes E[cclesias]ticis fr[e]q[ue]ntes nullu[m] malu[m] unu[m] abalter inter se ip[s]os dice[n]tes . Decimas d[e]o p[er] solve[n]tes . Cui[us] p[er] totas pa[r]- tes t[er]ra[rum] que illor[um] p[er]tine[n]cii[s] eru[n]t nich[il] malu[m] gesserunt . Cui[us] t[er]ra no[n] furtu[m] n[on] latrocinia nullus detentus erat . Sed si illor[um] fuisset . fr[ater] . q[uod] ad illor[um] e[ss]et dice[n]tem q[uod] iste est male factor [et] co[n]sciliator et duos fuisset venerabiles peribendi testimoniu[m] . Ni chil eni[m] eum eru[n]t observa[n]-

[column 2] tes . sed stati[m] illu[m] unu[m] occulu[m] illius vulseru[n]t . aut manu illi[us] incidere[n]t . In sec[u]la eni[m] declarata culpa . al[ium] oculu[m] . Et si in t[er]cia i[n]ue[n] tus fuerit suspende[run]t. Era[n]t om[ne]s p[er] rectitudine[m] om[n]i que ordine quod salua cionis e[st] . patrie . p[er] iustici am conplentes [et] facien tes . De romana aute[m] siue de sallica traxerunt lege[m] . in om[n]iq[ue] alt[er]caciones . Iuxta posicione p[er] co[n]sue tudine inuestigauerunt ab om[n]i illoru[m] antiq[ui]tate . de om[n]ib[us] placitis . que p[er] cartulis cyrographorum . siue p[er] memoria retine[n]te que memorialis ap[pel]lant[ur] sive p[er] manifestaciones . sive p[er] testimonii testam[en] ti . sive p[er] breue recordati onis . p[er] uadimoniu[m] da[n]tem [et] fidei uissores eis recipie[n] te[m] . breuiarii ap[pel]la[n]t[ur] . C[et]eri autem cartulis seu [et] pla citis .

Verso [column 1] [G]ardacus gardolicus gradus fecer[unt] civitatem . Gratiti gardolici ap[pel]lati su[n]t Ip[s]i tribuni ant[er]iores fueru[n]t [et] argum[en]tosi nimiu[m] . sed confortantes erant om[ne]s ueneticorum gentes . ut aq[ui]le gia ciuitates q[ue] a paganos destructa fuerant annos [christ]iana gente in alis i[n]sula a fundam[en]tis eiusdem a[n]tiq[ue] civitatis edifficare debea[mus] [et] ita feceru[n]t . [et] [con]struxer[unt] pulcherima [et] p[re]clara ciui tate[m] usq[ue] ad culmine me llo[rum] . [et] a c[ir]cuitu fecer[unt] tu[r]res . De intus aut[em] edifficauer[unt] pulcherimu[m] palaciu[m] ut in om[n]i parte meatos haben tes ad riga[n]du[m] ab o[mn]i emu[n] dacione[m] eiusde[m] palacii [i] ab int[us] aut[em] in o[mn]iq[ue] parte ei[us] dem ciuitatis cloacas fece ru[n]t . Simile aut[em] a paruita te[m] de illa magnifica [et] p[re]ci pua aq[ui]legia civitate . ab ei[us] similitudine[m] omneq[ue] edi fficiu[m] edifficauer[unt] . [et] i[n]t[er] illa[s]

[column 2] ciuitates ytalie q[ue] supra me morate su[n]t om[ne]s uenetico[rum] g[en]t[e]s quo[rum] p[er] no[m]i[n]a antea dic tos abem[us] [et] alii plures cu[m] eos cu[m] multitudine ge[n]tiu[m] de ill a[rum] italie ciuitates maiores ac mediocres ituri sunt . ad s[an]c[tu]m [et] benignissimu[m] romanu[m] ap[osto]licu[m] po[n]tifice[m] no[m]i[n]e . ut p[er] ei[us] [con]sensu p[er]petualit[er] q[uo]d nome[n] ciuitatis debet e[ss]e [con]stitutu[m] . Inquisiuit eos benignu[m] po[n]ti fice[m] et dix[it] . Quis fuit q[ui] eam ciuitate[m] fabricau[it] . Ante po[n]ti fice[m] co[n]steter[unt] om[ne]s respo[n]de[n]tes dixer[unt] ei . D[omi]ne de garda fuit ciuitate . et gardocus gardo licus ap[pel]lat[ur] . Iste gardocus auctor e[st] ortus ip[s]e in nobis co[n]fortacione in o[mn]ib[us] misit . ut illa antiquissima ciu[i]tate aquilegia q[ue] a seuissim[us] paga nis . Atila no[m]i[n]e destruta fu it . in alia insula nos noua ci uitate co[n]siluit edifficari . Nos na[m]q[ue] fuim[us] adiutores sed isti fuer[unt] edifficatores . Ad hoc concessit eis po[n]tifex [corr.]

Recto [column 1] constitueru[n]t eis . totu[m] t[er]rito riu[m] liguentie q[uo]d hic i[n] unu[m] erat ad retine[n]du[m] . et omne lignam[en] que ad utilitatem eisde[m] palacii de nauib[us] p[er]ti net p[re]ceperu[n]t eis facere [et] om ne[m] laboracione[m] de campis . sive de pascuis bestia[rum] . Co[n]sti tueru[n]t eis in om[n]iq[ue] anno [i] planis ligneis in sex colo[n]ib[us] q[uo]d sunt massarii . unu[m] de ca[r] ros uigi[n]t tene[n]te . ip[s]i d[u/i]cere deberent . usq[ue] ducatu[m] meta maucense[m] . De aq[ui]s canales . paludib[us] . [con]cederu[n]t eis pisca tiones ligitime ducere tres uicib[us] in anno . hii piscato[r]i b[us] qui fecer[unt] [et] aucelatione similit[er] . Ceteri aut[em] alia serui [tia] constituer[unt] . Angaridiis gu[n]dolis . in om[n]iq[ue] partibus ubi duces seu et tribuni iu[s] sione fecer[unt] in capuralas h[ec] totu[m] co[n]stituer[unt] omia facere . Eq[ui]lenses quide[m] uuederco ueneru[n]t . [et] in equilo foris castellu[m] habitauer[unt] qui illos patuales seu [et] tributarii er[an]t

[column 2] ad illos tribunos iudicia[rum] qui equilo castello qui de eo[rum] p[ro]priu[m] decimu[m] factu[m] fu erat et ip[s]is illuc habitaue rant . sed postea totos ad unu[m] pariter foris exieru[n]t qui infra castellu[m] habitato res era[n]t [et] nullus ex eis ibi rema[n]sit . sed vacuu[m] dimi seru[n]t eu[m] . De inde u[er]o obelie rius . [et] beatus duces qui fuerant in matamauco q[uo]d sup[ra] dictu[m] e[st] audita hec om[n]ia ueneru[n]t ibiq[ue] cum om[n]ib[us] tribunis qui fuera[n]t in noua ciuitate eradiana [et] cu[m] illi q[ui] de equilo fuerant seu [et] illi qui fuerant da ma tamauco ueru[n]t etia[m] [et] de illo[rum] quos i[n] litore pineti i[n]t[er] se [et] ip[s]os totos unus ab alt[er]o infesta[n]tes fuerut post di[s] cessu paulicio duci [et] filio ei[us] qui fuera[n]t int[er]fecti . Con stituer[unt] aut[em] om[ne]s p[re]no[m]i[n]ati . duces tribuni [et] sapientes . antiq[ui]ores . ut de his qui fo ris castellu[m] aliq[ui]d de p[er]so[n]is

Verso [column 1] bonu[m] apparibile era[n]t ibi infra castellu[m] indomim[us] paruis suis eos mittebat Nichil de sensu[bus] neq[ue] de i[n] tellectu[m] . Sive de locutio[n]e tamq[uam] inlaqueatis bestiis ad audire sed uidere erat Gens bruta . Vagnones . Mastinos appellant[ur] . inla queatis bestie similes era[n]t o[mn]ib[us] eis uidentes q[ui] de se[n]su [et] intellectu erant ad cog[no] scendu[m] . om[ne]s eos deride bant [et] expuebant . De ali enis o[mn]ib[us] no[n] sinebat eis aliquit int[er]rogabat . neq[ue] erat q[ui] intellegeret locuci ones eor[um] . Illi aute[m] q[ui] capru las erant . habita[n]tes . toti erant similes . de om[n]iq[ue] ordine . sicut isti qui de eu uederço [et] illi cogodones caprenses manducato[r]es era[n]t similes porcos dege stant q[uo]d eni[m] ma[n]ducaba[n]t . No[n] scieba[n]t illi nulla labo racione alia facere . sed om[n]ique om[n]ino storiis (era[n]t)

[column 2] laboratores episcatoribus . [H]etolus aut[em] ap[pel]lat[us] e[st] quia ip[s]e erat p[ri]nceps de his q[ui] ministerii erant retine[n]dis duces aut[em] [et] om[ne]s tribunos concesseru[n]t eis ut in t[er]ritoriu[m] plavis . multitudo arm[en]t[u]m bestiar[um] custodire deberent quas ibi duces . seu [et] gaula[s] fr[ater] ei[us] . [et] om[ne]s tribunos [era]nt habentes . No[m]i[n]a ret[inentium] quomodo ap[e]la[n]tes [hoc] [m]o do dicam[us] . Ip[s]e pr[edictus] [H]eto lus cu[m] matron[a] [uxor]e sua seu . [et] filior[um] suo[rum] [iume]ntas . et equib[us] erant [varda]to[r]es . Senato[r]es sellis [erant] [reti]ne[n] tes . Pinctoli . brac[os] [mai]o res eru[n]t uardatores . Valca rii canes obs[er]uaba[n]t . Vanarii uani factores [et] astores custo ditores . [Lacuna] [et] caciatores assidue pascalici . grex porcor[um] mit tentes in pastu . Cristoli ca stratores seu sanguellato[r]es equor[um] fueru[n]t . Gardiagas .