44

91

hükümetine gelince harâbiyette kalmış olduğu halde Necîb Paşa merhumun
oralarda Tanzîmât-ı Hayriyye usûl-ı ma‘delet-şümûlünü neşretmesi ve fukaradan
cevrü ezâyı ber-taraf eylemesi münâsebetiyle sâye-i şâhânede sekenesinin mazhar
oldukları âsâyiş-i hâl dîde-i sa‘y-i kûşişlerini açup bu kerre de kendüleri efvâc-ı
harâbiyeti pây-mâl etmeğe başladılar. [ 133] Hattâ oralarda bulunulduğu vakit
Hânikîn yakasında müceddeden hurma bağları ve han dükkân gibi ebniye ihdasına
bed’ olunmuş idi. Bu iki karyenin ebniyesi çamur ve tuğladan m a‘mûldur.
Oralarda "şu karyede kaç hâne vardır?" deyü su’âl olunsa haber verdikleri
mikdârın iki veya üç misli hâne var farz olunmak gerekdir. Zîrâ anlar dahî Mendelî
halkı gibi hâneleri "havlı" ma‘nâsına olan "hoş" ile haber verirler. Halbuki bir
havlı derûnunda olan bir kaç odada iki üç familya sığışup oturdukları tahkîk
olunmuştur. Bu takdîrce Hânikîn ile Hacı Kara’da beş-altı yüz hâne şenlik
olabilir. Hânikîn'de üç cami‘-i şerîf ve üç bâb han ve Hacı Kara'da dahî
Kervânsarây-ı Acem ismiyle ma‘rûf kârgîr binâ büyücek bir ve yine kârgîr bina
olarak küçük bir bâb ki iki bâb han ve iki tarafında bezzâz ve attâr ve boyacı ve
kasâb ve bakkal ve demirci ve kalaycı esnâfı dükkânları ve kahvehâneleri vardır.
Lâkin Kürd karyeleri demek olduklarından bu esnâfın dükkânlarında karışık
şeyler satılur. Farazâ bezzâz dükkânlarında bez ve basma satıldığı misillü
mevsimine göre marul ve kabak dahi satılır ve demirci dükkânlarında boya ve
boyahânede ceviz ve anason ve attâr dükkânında et ve kasâb dükkânında râvend
ve İngiliz tuzu satılır. Mahalleyn-i mezbûreyn ahâlîsinden İslâmlarının ekserisi
Ekrâd ve cüz’îsi Arab tâ’ifelerinden olup Arab ve Kürdlerin ağlebi Şâfi‘î ve ba'zısı
Şî'îyü’l-mezhebdirler. Ekrâdı asıl kendü lisânlarından başka Farisî ve ba'zıları
Türkçe dahî tekellüm ederler. [ 134] Bunların Kürdleri tahsîl-i ulûma heveskâr
adamlar olduklarından oralarda oldukça tedrîs dahî olunur.

Hânikîn Üzerinden Mürûr Eden Acem Teb‘a ve Züvvârının Mikdârı ve Keyfiyyetleri

Bâlâda beyân olunduğu vehc üzere Hânikîn karyesi İran memâlikinin pek
çok yerinden atebât-ı âliyeye gelen züvvâr ve Bağdâd ve Şam ve Haleb taraflarıyla
ahz ve i‘tâları olan tüccârın mürûrgâhı olmasıyla karantina mürurlarından tahkîk
olunduğuna göre bir sene zarfında mürûr ve ubûr eden züvvâr ve tüccar ve
hamûleleri icmâlen zîrde gösterilmiştir.