174

101

devâb olmuştur. Marrü'l beyân Zuhâb sahrası müte'addid bulakları havî ise de
suları sahranın mezâri'ini iskaya kâfî olmadığından ve orası ise susuz mahsûl
vermediğinden zamân-ı sabıkta Elvend nehrinden mahsûs cedvel açılarak Zernho
nâmında külliyetlü ya‘nî ol sahrayı irvâya kifâyet eder derecede su akıdılıp ol
veçhile zer‘ [149] ve hırâsete revâc vererek def‘-i zaruret ve ihtiyâç kılınmış
olduğu halde İranlu'nun istilâları esnâsında sekenesi dağılmış ve cedvelin hafr ve
bendine bakacak kimse kalmamış olduğundan cedvel-i mezkur körlenüp ol
vakitten şimdiye kadar mu‘attal kalmıştır.

Dertenk Karyesi

Dertenk karyesi Zuhâb ovasının cânib-i şarkîsinde Dalhû dağı
müteferri‘âtından m a‘dûd ve Bân Zerde demekle ma‘rûf olan dağda Elvend
nehrinin mecrâsı üzerinde bir karye iken harâb olup ol karyenin üst tarafında
Reyjâv nâmında âhar bir karye ihdâs olunmuştur. Ban Zerde dağından ve Tak ı
Kerra caddesiyle Sermîl'e giderken karye-i mezbûreye gidilmek için Dertenk
gediğinden geçilir. Sa‘bü'l-mürûr bir boğazdır. Bu boğazda Elvend nehri üzerinde
köprüler olup ibtidâki köprünün yanında nehr-i mezbûrun sol tarafında dağdan bir
kıt‘a olan kayanın bir yerinde hafr olunmuş yazı olup yazının ba‘zı yerleri fersude
olarak okunmaz dereceye gelmiş ise de dikkat olundukta "Fedhulûha bi selâmin
âminîn der zamân-ı Ömer" ibâresi fark olunabilip mâ'adâ yerleri okunamamıştır.
Karye-i mezbûre Ömerü'l-Fâruk hazretlerinin mahdûm-ı mükerremleri Abdullah
radiyallahu anhümâ hazretlerinin fetih-kerdeleri binâ buyurmuş olan câmi'-i şerif
hâlâ mevcûddur. Beşyüz kişi kadar cemâ‘at istî‘âb eder. Karye-i mezbûre ahâlîsi
hâlâ Sünniyyü'l-mezheb adamlar olduklarından beş vakit namazların câmi'-i
mezkûrda cemâ‘at ile edâ ederler. Cum ‘a günlerinde hutbeyi pâdişâhımız
efendimiz hazretlerinin nâm-ı nâmîsine okurlar. Karye-i mezbûrede ol cânibden
başka bir mescid [150] ve tarîkat-ı aliyye-i Kadiriyye han-gâhı olup Kerkük'de
Runf'da (?) makâm-ı irşâd olan Şeyh Abdürrahmân Efendi hazretlerinin halîfesi
oturup icrâ-yı âyîn-i behîn eder. Karye-i mezbûre kayalık bir sarb dere içinde
Elvend nehri üzerindeki vâki' olup gerek dere boyuna ve gerek Dertenk boğazının
hâricinde güzel bağ ve bağçeleri ve envâ‘ı meyveleri vardır. Oranın incir ve ceviz
ve narları memdûhdur. Bülbülleri ve sekenesinin güzelleri çoktur. Bu karye
takrîben yüzelli hâneyi hâvî olup ahâlîsinin ekserîsi katır besleyüp mekkârîlik
san‘atıyla ta‘ayyüş ederler.

Ban Zerde Dağı Üzerinde Olan Kura ve Âsâr ve Sâ’ire

Zikri mürur eden Ban Zerde dağı üzerinde Reyjav karyesinden mâ'adâ Zerde
ve Yârân ve Kânîreş nâm üç karye dahî olup bunlardan Zerde karyesi elli ve Yârân