181

108

Emâret-i Kasr-ı Şîrîn ve Tevâbi‘i Keyfiyyâtı

Kasr-ı Şîrîn emareti Hânikîn ve Hacı Kara nâm mahallerin dört buçuk sâ‘at
harbîlerinde Elvend nehrinin cânib-i yemîninde kırk-elli hâne ve bir bâb cesîm ve
harâbca kârgîr binâ Acem hanını hâvî Kasr-ı Şîrîn karyesiyle Bemo dağının
cihet-i garbî ve garb-ı cenubîsinde vâki‘ bir kaç nâhiyeden mürekkeb bir mahal
iken İranlu istilâsından sonra mahall-i merkûmenin kimi Zuhâb'a ve kimi Hânikîn
kazâsına teba‘iyyetle iki taraf idâresine geçmiştir. Mezkûr Kasr-ı Şîrîn karyesinin
çarşûsu yoğ ise de züvvâr ve tüccâr-ı İrâniyye’nin caddeleri üzerinde olmak
takrîbiyle lahm ve pirinç ve tavuk ve ekmek ve hurma ve ceviz gibi erzâka
müte'allik şeyleri köylüler peydâ edip tâliblerine fürûht ederler. Asıl Kasr-ı Şîrîn
bu karyenin üst tarafında Zuhâb caddesi üzerinde muhîti tahmînen bir sâ‘at mesâfe
çeker büyük yonma taştan binâ olunmuş hisâr dâhilinde azîm bir şehir imiş. Şimdi
yalnız hisâr-ı mezbûrun ba‘zı yerleri münhedim olduğu halde derûnunun cümle
imâratı harâb olarak karye-i mezkûre ahâlîsi arâzîsini mezâri' edinmişlerdir. Fakat
bir iki yerde ebniye eserleri var ise de bu eserlerin biri sonradan ihdas olunmuş
[161] Ekrâd ebniyelerine benzedilmiştir. Diğer mahalde beher dıl‘-i dâhilîsi kırk
ikişer kadem tûlünde cihât-ı erba‘aya açılır dört kapuyu şâmil büyük tuğla ile binâ
olunmuş bir kubbe-i münhedime vardır ki el-yevm dört tarafında mevcûd olan
divârları takrîben otuz-otuzbeş kadem kaddinde vardır. Şarka karşı olan
kapusunun dış tarafının iki cânibinde beşer aded kemer ebniye olup bu kemerlerin
kubbeye muttasıl olanı mürtefi‘ce ve diğerleri andan ve yek-dîgerinden alçak
yapılmışlardır. Ve her birinin içinde mağara şeklinde birer oda olduğu görülen
asârından istidlâl olundu. Kubbe-i mezkûrenin fakat cânib-i cenûbîsinde ebniyeye
müte'allik bir eser görülmeyip garbî ve şimâlî cihetlerinde dahî şark tarafında olan
ebniyeden daha cesîm binâ eserleri olduktan başka ol civârda daha hayli atîk
ebniye eserleri ve divârları olup husûsan işbu Kasr-ı Şîrîn'den Zuhâb'a giderken
yol üzerinde beheri birer buçuk ve ikişer zira‘ tûlünde ve yarımşar zira' arzında
yonma taştan su yolları yapılıp Elvend nehrinin ol mahalle bir kaç sâ‘at mesâfe
yerinden şehre varınca ufak tepeler yarılarak ve derelere kemerler örülerek zikr
olunan yonma taşlarla mezkûr şehre su getirilmiş olduğu anlaşılır ve çünki
beyne'l-halk söylendiğine göre Kasr-ı Şîrîn'den bir kaç sâ‘at mesâfe bu‘dında
Benküdre nâhiyesi civârında gûyâ Şîrîn'in tavîle ve ahûrları olup hayvânâtı orada
rabt olunur ve koyun ve deve ve emsâli hayvânları dahî Elvend nehri kenârında
kâ’in mer'alarında gezer imiş. Akşâm sabâh ol hayvânlar sağıldıkça südlerinin
ıaklindc usret oldığından [162] bâlâda su yolları deyü zikr olunan yollar
vasıtasıyla hayvânatın südleri tavîlelere akıdılıp hayvânâta içirilirmiş. Bu ise sırf
zürrehât ve avâmm-ı nâs beyninde tedâvül olunur mübâlegat kabîlinden olduğu