9

56

Bağdâd'ın Mahsûlâtıyla Mahall-i Sarfı
Bağdâd'ın mahsûlât-ı sınâ'iyyesi bâlâda beyân olunmuşidi. Ol mahsûlât
dâhil-i şehir ve eyâletten te ‘addî olmayup mahallinde sarf olunur. Mahsûlât-ı
arzıyyesinin ağlebi hurma ve hınta ve şa’îr ve ba’zan çeltük ve darudur. Bostân ve
sâ’ir bu makûle mahsûlâtı dahî mebzuldür. Karpûz kavun ve hıyar ve acur ve
bamya ve bâdilcânı birkaç kerre döl verdiğinden tükenmek bilmez limon ve turunc
vc portakalına diyecek yoktur. Üzüm ve sâ’ir meyveleri var ise de şâyân-ı vasıf
değildir. Hurma mahsûlâtının yerinde sarf olunandan mâ'adâsı Acem ve
Kürdistân ve Musul taraflarına ve urbân aşâyirine sarf ve fürûht olunur. Hınta ve
şa'îr mahsûlâtı dahî Basra tarafına ve andan Basra körfezi tarîkiyle deryâya da
götürülür ve ol tarafa yalnız Bağdâd'ın zehâiri gitmeyüp Bağdâd tevâbi‘inden olan
Hille ve Cezîre’de ve Şâmiyye ve Berrü'ş-Şarkî'de olan Müntefik ve Benî Lâm ve
Değâre ve Afec ve Hazâ’il aşîretlerinin hınta ve şa‘îr ve çeltük mahsûlâtının
ekserisi kezâlik Dicle ve Fırat nehirleriyle Basra'ya indirilüp oradan deryâya nakl
ve sarf olunmaktadır.
Bağdâd'ın Köprüsünün Hâl-i Perîşâniyeti
Bağdâd şehri sevâd-ı Irak'ın kürsî-i eyâleti olarak bunca nüfûsun mercî‘i bir
memerr-i azîm olduğuna Dicle nehri vasat-ı şehirden akdığına [82] nazaran nehr-i
mezbûr üzerinde olan köprünün muntazam ve her mevsimde üzerinden mürûr
olunacak sûretle kavî ve muhkem olması iktizâ ederken şimdiye gelince istî‘mâl
oluna gelen köprüsü otuz dokuz tonbaz üzerine mefrûş ve mevzû' çörçöb makûlesi
ağaçlarla kurulmuş ve zencir ile rabt olunmuş ensiz ve parmaklıksız bir şey
olduğundan ve her bir tarafı delik deşik bulunduğundan eğerçi üzerinden piyâde
ve süvârî geçenler olur ise de sakatlık vukû'undan hâlî değildir ve bu hâliyle
üzerinden geçmek ya ödü patlamış zabtiye neferi ve kavas veyâ balık gibi şinâver
ve gavvâs olan ve canını bir soğana değişdiren urbân makûlesinin harcıdır. Sular
çoşdukça köprünün zencirleri kırılup perîşân olageldiği bi't-tecrübe ma'lûm
olduğundan suların çoşkunluğuna mezkûr köprü taraf-ı hükümetten kesdirilüp
mürûr ve ubûr oralarda müsta'mel "koffa" ta‘bîr olunur bir şey’e münhasır olursa
da suların ziyâde tuğyânında lâyıkıyla kullanılmadığından ebnâ-yı sebîl bir
müddet dûçâr-ı ukde-i ta ‘tîl olur. Mezkûr köprünün rüsûmât-ı mahsûsası
olduğuna ve mürûr ve ubûrun kesret ve vefretine nazaran vâridâtı mesârif-i
inşâ’iyye ve i'mâriyyesine vefâ ettikten sonra hayli fazlası dahî kalabileceğinden
1

Koffa ta'bîr olunan şey iki ya üç arşun kutrunda ve bir arşun umkunda kandil çöreği resminde
sepet gibi örülmüş ve zift ve katran ile kalafatlanmış müdevver bir nev‘î mi'berdir ki âhâr hiç
bir mahalde görülmemiş bir veyâ iki kişi kürek makâmında birer parça tahta ile kullanurlar
döne döne gider bir şeydir.