SEYÂHATNÂME-I HUDÛD
53
müt‘allik on iki bin culha destgâhları var iken bir kaç seneden berû Frenk metâ‘ların tekessür ve revâc bulunmasından nâşî bu destgâhların kâffesi sekte pezîr olarak el-ân ancak bin destgâh kalmıştır.
[76] Bağdâd'ın Kadîm Su Sedlerinin Bozulmasıyla Mazarratları
Bâlâda beyân olunduğu veçhile Bağdâd şehrinin üç tarafı sûr ile mûhât olduğu misillü kadîmde Dicle nehriyle mahdûd olan taraf-ı râbi‘-i dahî sed ma‘nâsına müsennât ta‘bîr olunan sedd-i kavî ile mahdûd olduğu halde nehr-i mezbûrun vukû‘ bulmakta olan çoşkunluğu münâsebetiyle mezkûr müsennâtın pek çok yeri harâb ve yebâb olduğundan ve çünki nehr-i mezkûr ötedenberü Bağdâd şehrine îrâs-ı mazarrattan hâlî olmadığından, rivâyet olunduğuna göre fi'l-asıl İmâm-ı A‘zam kasabasından hayli yukarı mahalden tâ Bağdâd şehrinin nihâyetine kadar nehir boylu boyunca olan muhkem müsennâtın ve bunun başladığı yerden bir kaç sâ‘at mesâfe yukaruda vâki’ olarak suların tuğyânında kırılup Bağdâd'ın hâricinde olan ovaları basması muhtemel bulunan yerlerin yapılmış olan dîger sedlerinin îcâbına göre ta‘mîr ve inşâsıçün mahsûs "sed ağalan" ünvâniyle me’mûrlar var iken bir müddetten beru ol usûl lağv olunarak sedlere bakılmamış olmasile sene-be-sene sular taşup Bağdâd kapuları hâricinde bir kaç sâ‘at mesâfe mahalleri kaplayup Bağdâd hendeğine dahî dolmakta olduğundan belde sûrunun pek çok yerlerini rahnedâr eylemişlerdir. Bu takrîb suların çoşkunluğunda Dicle nehrinin taşan suları İmâm-ı A‘zâm kapusu civârından Şeyh Ömer Şehâbeddîn hazretlerinin câmi‘-i şerifine ve oradan Karanuluk kuyu kurbüne kadar Bağdâd şehrinin şarkî taraflarını umûmen kaplayarak derûn-ı şehirde hayli mahalleri harâb ve sekeneden nice bî-çâreleri rehîn-i varta-i ıztırab eylemiş ve eylemektedir. Bir tarafdan dahî Fırat nehri çoşup Cezîre'nın Bağdâd civârında olan mahallerini basarak hevrler ihdâs [77] itmekde olduğundan işbu iki nehrin böyle etrâfı istî'âblarından ve sular çekildikten sonra çukur yerlerde kalmakta olan miyâh-ı râkikeden hâsıl olmakda olan te'affünât letâfet-i hevâya halel vererek Hazîran mürûrundan ve bi'l-hâssa Ağustos ayının onbeşinden sonra emrâz ve ilelin hudûsıyla hayli vefıyyât vukû‘una sebeb olmakta bulunmuştur.
Karşu Yaka'nın Evsâfiyle Sebeb-i Harâbiyyeti
Bağdâd'ın bir kısmı olup bâlâda hâme-güzâr-ı iş‘âr olan Karşu Yaka'nın haylice çarşuları var ise de ekserisi zehâir ve me’kûlâta dâir esnâf mağazalariyle bakkal dükkânlarından ibârettir. Fırat nehri taşdığı vakitlerde Cezîre'ye doğru cereyân eden suları işbu Karşu Yaka'nın etrâfını kaplar. Ve bi'l-âhire ba‘zı çukur
EN